Zdjęcie: Hanna Liubakowa TT

Represje na Białorusi: stan praw politycznych i obywatelskich w 2024 roku

07-01-2025 08:41

Represje i terror  pozostają kluczowymi elementami polityki wewnętrznej reżimu Łukaszenki. Władze aktywnie prześladują wszystkich, których można podejrzewać o nielojalność. Według Centrum Praw Człowieka "Wiasna", pod koniec grudnia 2024 roku w więzieniach na Białorusi przebywało 1265 więźniów politycznych, w tym 168 kobiet. Od lata 2020 roku liczba osób uznanych za więźniów politycznych osiągnęła 3697, z czego 680 to kobiety.

W grudniu obrońcy praw człowieka uznali za więźniów politycznych kolejnych 58 osób, jednocześnie 49 osób zostało zwolnionych w drodze ułaskawienia. Takie zwolnienia są jedyną realną szansą dla więźniów politycznych na opuszczenie więzienia w warunkach narzuconych przez reżim. Jest to szczególnie ważne dla grup wrażliwych, takich jak kobiety, osoby z niepełnosprawnościami, poważnymi chorobami przewlekłymi, osoby starsze i rodzice wychowujący dzieci.

Wielu więźniów politycznych, w tym znani działacze, pozostaje izolowanych bez możliwości komunikacji ze światem zewnętrznym. Wśród nich są Maksym Znak, Wiktar Babaryka, Mikałaj Statkiewicz i Siarhiej Cichanouski. Obrońcy praw człowieka wciąż dokumentują przypadki tortur i nieludzkiego traktowania zarówno podczas śledztw w sprawach motywowanych politycznie, jak i w miejscach pozbawienia wolności.

Białoruskie sądy kontynuują aktywne rozpatrywanie spraw związanych z prześladowaniami politycznymi. W grudniu rozpatrzono co najmniej 152 sprawy karne. W całym roku odnotowano 759 przypadków represji, w tym procesów karnych i administracyjnych, z czego 454 sprawy rozstrzygnięto na drodze sądowej.

Reżim poza tym regularnie uzupełnia listy osób i organizacji uznanych za „zaangażowane w działalność ekstremistyczną i terrorystyczną”, a także listę materiałów ekstremistycznych. W 2024 roku białoruskie sądy wydały 1444 wyroki uznające materiały za ekstremistyczne, co stanowi 40,5% wszystkich takich wyroków od 2008 roku. Na listę trafiają strony internetowe, media społecznościowe, niezależne media, kanały Telegram, książki, klipy, piosenki, a także profile zwykłych obywateli w mediach społecznościowych. Na dzień 1 listopada 2024 r. na liście materiałów ekstremistycznych znajdowało się 6565 pozycji.

Na tle trwających represji obrońcy praw człowieka i aktywiści starają się przekazać głos więźniów światu. 10 grudnia w Warszawskim Muzeum Wolnej Białorusi otwarto wystawę „Uczucia: Rysunki więźniów politycznych z Białorusi”, która prezentuje prace stworzone w warunkach więziennych. Z kolei w Brukseli 12 grudnia odbyło się otwarcie instalacji artystycznej „Niezłomni”, poświęconej więźniom politycznym z Centrum Praw Człowieka „Wiosna”.