Zdjęcie: Wikipedia

Królewiec pozbywa się sowieckiej przeszłości, czyli most przez Pregołę

23-06-2025 12:03

Nieco odchodząc od tematyki typowych problemów regionu królewieckiego, warto zauważyć, wzmiankowane już kiedyś, specyficzne podejście do kwestii zabytków. O ile zrozumiałe było - jeszcze do niedawna - traktowanie po macoszemu poniemieckiej spuścizny architektonicznej, to zaczyna to również dotyczyć zabytków dotyczących epoki sowieckiej.

Następuje jednak wyraźna zmiana narracji, jeśli chodzi o poniemieckie zabytki: remontowane są stare kamienice (choć nadal to pojedyncze przypadki), stare zamki, a sam Królewiec pozbywa się - w różny sposób - obiektów posowieckich. Jak wiadomo zburzono już Dom Sowietów, a niedawno ogłoszono całkowitą przebudowę innego sowieckiego symbolu Królewca czyli domu towarowego "Moskowskij", otwartego w 1984 roku, którego świetność skończyła się wraz z końcem ZSRR.

Jednak sowiecka przeszłość to również słynny most dwupoziomowy przez Pregołę. Słynny o tyle, że wcześniejszy cud techniki, zbudowali Niemcy w 1926 roku. Most miał unikalne rozwiązanie które obracało jego środkową część o 90 stopni w zaledwie trzy minuty. W czasie obrony miasta, most został wysadzony w 1945 roku. Rosyjscy inżynierowie nie potrafili sobie poradzić z odtworzeniem skomplikowanego dla nich systemu, dlatego w 1949 roku postawiono nowy, zwykły most podnoszony. I ten most jest obecnie zastępowany przez nową konstrukcję, która była "oczkiem w głowie" poprzedniego gubernatora, Antona Alichanowa. Dziś gotowość nowej konstrukcji wynosi zaledwie 40%, a koszt inwestycji opiewa na 15,4 miliarda rubli.

Tymczasem Rosyjskie Koleje Państwowe (RŻD) ogłosiły, że planują przyszłość sowieckiego mostu. Jednak wykonanie jest dość dziwne: zachowanie poprzez jego rozebranie". Mimo że obiekt objęty jest ochroną jako lokalne dziedzictwo kulturowe, w dokumentacji przetargowej opublikowanej na portalu zamówień publicznych wskazano, że projekt, finansowany z inwestycyjnego budżetu RŻD, zawiera również etap demontażu jego konstrukcji.

Pojawiły się głosy krytyczne wobec samej idei demontażu. Szef regionalnej służby ochrony zabytków, Jewgienij Masłow, stwierdził, że jego urząd nie zatwierdzał takiego projektu i że decyzje w tej sprawie należą do władz samorządowych. Z kolei Konstantin Zołoszkow z miejskiego urzędu ochrony dziedzictwa i turystyki podkreślił, że w dokumentach przekazanych przez magistrat nie ma mowy o rozbiórce: „Nie możemy stwierdzić, co należy zburzyć lub zbudować. Możemy jedynie określić, jakie części dokumentacji projektowej mają do nas trafić. Demontaż obiektu chronionego prawem federalnym w tym momencie jest po prostu zabroniony”. W związku z pracami inżynieryjnymi wokół mostu władze miasta ogłosiły czasowe zamknięcie ruchu na ulicy dojadowej do mostu. Utrudnienia potrwają od 2 lipca do 1 sierpnia 2025 roku.

Jak wyjaśnił Zołoszkow, sowiecki most znacznie odbiega od pierwotnej wersji z lat 20. XX wieku. „Jego wartość nie tkwiła w formie architektonicznej, lecz w rozwiązaniach inżynieryjnych – zwłaszcza mechanizmie obrotowym i pulpicie sterowania, których już nie ma. Wieże i przęsła nad lustrem wody dobudowano później, w czasach radzieckich”. Właśnie te fragmenty – resztki dawnych urządzeń technicznych po obu stronach rzeki – pozostają formalnie pod ochroną.

Przyszłość mostu nadal pozostaje otwarta. Władze lokalne wskazują trzy potencjalne ścieżki: adaptacja do nowych funkcji (np. pieszych), przeniesienie fragmentów do muzeum lub całkowita likwidacja, jeśli zostanie usunięty z rejestru zabytków. „Obecnie wybieramy drogę, którą pójdziemy dalej. Gdy tylko otrzymamy esej koncepcyjny, przedstawimy go publicznie, omówimy z radą naukową i podejmiemy decyzję, czy warto rozwijać dokumentację projektową” – podsumował Zołoszkow. Z kolei gubernator obwodu, Aleksiej Besprozwannych, w kwietniu zapowiedział szerokie konsultacje w tej sprawie. „Most jest stary i moim zdaniem nie pasuje już do otaczającej architektury, ale będziemy to jeszcze wspólnie analizować z ekspertami”. W naszej ocenie, ną chwilę obecną, most został już de facto przeznaczony do rozbiórki, jednak władze czekają na odpowiedni moment do jej przeprowadzenia.