Zdjęcie: Pixabay

Łotysze obchodzą 11 listopada jako „Dzień Lāčplēsisa”

10-11-2024 10:00

Dzień 11 listopada, to także dzień świąteczny na Łotwie. W pewnym sensie podobny do polskiego Święta Niepodległości. Tego dnia, wspomina się tych, którzy zginęli w obronie narodu łotewskiego i jego ciężko wywalczonej wolności - jak brzmi oficjalna definicja. Jednak skąd wzięła się ta nazwa święta? Tak jak wspominałem w artykule o pierścieniu Namejsa, tak i w tym przypadku, święto jest powiązane z okresem romantyzmu, jak i daleką, historyczną przeszłością Łotwy, w której mit połączył się w jedno z rzeczywistością.

W okresie romantyzmu XIX wieku, powstały pierwsze zręby nowoczesnego narodu łotewskiego. Fali odrodzenia narodowego sprzyjał rozwój muzyki, pieśni, literatury i poezji. Jednym z przedstawicieli tej ostatniej, był poeta Andrejs Pumpurs (1841-1902), którego najważniejszym dziełem jest epos „Lāčplēsis”. Dzieło to, które jest zbiorem pieśni, ballad i podań, Pumpurs zaczął tworzyć w 1873 roku. Jego wzorem były słynne wówczas eposy, fiński "Kalevala", jak i estoński "Kalevipoeg".

Autor korzystał również z historycznych źródeł pisanych, jak Kronika Henryka Łotysza, dzieło opisujące historię Liwonii (dawne Inflanty) w okresie 1180-1227. Innym źródłem były dzieła Garlieba Merķelisa  (1769 - 1850)- bałtyckiego Niemca, pisarza okresu Oświecenia, który przyczynił się do zniesieniu pańszczyzny w krajach bałtyckich.

Poemat opisuje życie legendarnego herosa Lāčplēsisa, którego bogowie wybrali, by stał się bohaterem swego ludu. Jego imię oznacza "Niedźwiedziobójca", ponieważ jako młody chłopak (i przybrany syn pana na Lielvārde) zabił niedźwiedzia, rozrywając jego szczęki gołymi rękoma. Epos został przetłumaczony na co najmniej 13 języków obcych - estoński, litewski, rosyjski, polski, japoński, fiński, czeski, holenderski, duński, ormiański, angielski, ałtajski, hiszpański. I co istotne, postać Lāčplēša można odnaleźć także w szerszej kulturze łotewskiej.

Fabuła opiera się na opisie okresu chrystianizacji Liwonii na przełomie XIII i XIV wieku, przeciwko której występuje Lāčplēsis. Jego znakiem rozpoznawczym są uszy niedźwiedzia, w których - podobnie jak we włosach bilibjnego Samsona - kryje się cała jego moc. I również, jak w przypadku Samsona, los Lāčplēsisa kończy się tragicznie: w trakcie walki z niemieckim Czarnym Rycerzem, wpada wraz z nim do Dźwiny. Tyle epos.

11 listopada 1919 roku 32 tysięczna armia łotewska, przy wsparciu artylerii okrętów francuskich i brytyjskich stacjonujących w Zatoce Ryskiej, pokonały 50 tysięczną Zachodniorosyjską Armię Ochotniczą dowodzoną przez Pawła Bermondta-Awałowa i wspieraną przez niemieckie oddziały Rīdigera von der Goltz, w bitwie pod Rygą. Tego dnia w Rydze rozdzwoniły się wszystkie dzwony w kościołach na znak zwycięstwa i wyzwolenia stolicy.

Jeszcze w 1919 roku, pisarz Kārlis Skalbe symbolicznie porównał te walki do opisanej w eposie Andrejsa Pumpursa „Lāčplēsis” bitwy Lāčplēsisa z Czarnym Rycerzem, tym samym podkreślając bohaterstwo i siłę walczących o wolność, którą nazwał „duchem Lāčplēsisa”. W następnym roku po zwycięstwie, w 1920 roku, ustanowiono Order Wojenny Lāčplēsisa, przyznawany za szczególne zasługi w wojnie o niepodległość Łotwy. Pierwsza ceremonia wręczenia orderu odbyła się 11 listopada 1920 roku, kiedy ordery otrzymało 288 pierwszych kawalerów, głównie żołnierzy i instruktorów.

Dzień ten nie był jeszcze oficjalnie uznany za święto, lecz zaczęto go obchodzić jako dzień wręczania Orderu Wojennego Lāčplēsisa, a od 11 listopada 1928 roku Dzień Lāčplēsisa został oficjalnie uznany za święto wojskowe. Tego też dnia wręczono po raz ostatni Order Lāčplēsisa. Od 1935 roku nosiło nazwę Święto Wojska, Kawalerów Wojskowego Orderu Lāčplēsis, Inwalidów Wojennych i Uczestników Wojny o Wolność. Jakże to symboliczne z polskiego punktu widzenia, że 11 listopada 1939 roku odbyła się ostatnia parada z okazji Dnia Lāčplēšisa, podczas której uczczono także 20-lecie Armii Łotewskiej.

W trakcie okupacji sowieckiej obchody te zostały zakazane i wznowiono je dopiero w 1988 roku. W 1989 roku Dzień Lāčplēsisa został oficjalnie uznany za dzień pamięci, a od 1990 roku obchodzi się go jako dzień pamięci łotewskich bojowników o wolność, upamiętniając poległych żołnierzy i wszystkich, którzy brali udział w walce o niepodległość Łotwy. Dzień Lāčplēsisa symbolizuje dziś siłę narodu łotewskiego i jego determinację w obronie wolności oraz niepodległości.

Warto zauważyć, że w listopadzie – który w ostatnich latach zyskał na Łotwie nieoficjalną nazwę „miesiąca patriotyzmu”, obywatele  są zapraszani do przypięcia tradycyjnej czerwono-białej wstążki do ubrań i wzięcia udziału w różnych uroczystościach. Oczywiście jest to odpowiedź na promowaną przez środowiska prorosyjskie tzw. georgijewkę, czyli wstążkę św. Jerzego, która dla Łotyszy jest symbolem sowieckiego zniewolenia.

Dzień Lāčplēsis, obchodzony 11 listopada, rozpocznie się w trakcie obchodów w 2024 roku, nabożeństwem ekumenicznym w katedrze w Rydze o godzinie 9:00. Po nabożeństwie o godzinie 11:00 minister obrony Andris Sprūds i dowódca Narodowych Sił Zbrojnych, generał porucznik Leonids Kalniņš, złożą wieńce na Cmentarzu Braci Ryskich. O 12:00 przy Pomniku Wolności i o 13:00 przy Zamku w Rydze odbędzie się uroczysta zmiana warty honorowej. O 12:10 Orkiestra Kwatery Głównej Narodowych Sił Zbrojnych i żołnierze wystąpią na paradzie przy Pomniku Wolności. Pod koniec Dnia Lāčplēsis o godz. 18.00 łotewska telewizja przeprowadzi transmisję na żywo z Cmentarza Braci Ryskich, gdzie wieczorem odbędzie się uroczysta ceremonia ku czci żołnierzy, którzy zginęli w łotewskiej wojnie o niepodległość.