Zdjęcie: Pixabay

Rosyjskie kłamstwo o (nie)Ukrainie sprzed 1991 roku - Rozprawa z fałszywymi narracjami

30-06-2024 10:00

W ramach rozprawiania się z rosyjską narracją w kwestii historii Ukrainy, nasz warszawski współpracownik, Damian Kujawa, napisał artykuł pokrótce wyjaśniający najważniejsze wątki dotyczące zagadnienia państwowości Ukrainy.

Autor: Damian Kujawa

Korzenie ukraińskiej państwowości

Rosyjskie twierdzenie, że Ukraina nie istniała przed 1991 rokiem, jest nieprawdziwe. Ukraińska państwowość ma swoje korzenie w Królestwie Rusi z 1253 roku, jednym z pierwszych organizmów państwowych na tych terenach. Rusowie, przodkowie dzisiejszych Ukraińców, zbudowali silne państwo ze stolicą w Kijowie, które odgrywało kluczową rolę w regionie. W XIX wieku, po wojnie krymskiej, zaczęły się formować nowoczesne struktury państwowe, takie jak Hromada, organizacja intelektualistów i aktywistów, która działała na rzecz ukraińskiej autonomii i odrodzenia narodowego. W Habsburskiej części Ukrainy, w 1848 roku, podczas Wiosny Ludów, Ukraińcy utworzyli Najwyższą Radę Ruską, której celem była autonomia Ukrainy w ramach monarchii Habsburskiej. Te wydarzenia stanowiły fundament dla późniejszych działań na rzecz niepodległości Ukrainy.

Ukraińska Republika Ludowa i Hetmanat

Po rewolucji lutowej w Rosji, Ukraińcy podjęli pierwsze kroki ku niepodległości, tworząc struktury nowego państwa. Pierwszy Uniwersał Centralnej Rady ogłosił autonomię Ukrainy w ramach imperium rosyjskiego, co było początkiem procesu państwowotwórczego. Trzeci Uniwersał ustanowił Ukraińską Republikę Ludową, a Czwarty Uniwersał, 25 stycznia 1918 roku, ogłosił niepodległość Ukrainy, co było krokiem milowym w historii ukraińskiej państwowości. Pierwszym prezydentem został Mychajło Hruszewski, wybitny ukraiński uczony i historyk, który odegrał kluczową rolę w kształtowaniu ukraińskiej tożsamości narodowej. Na początku 1918 roku, na fali rewolucji bolszewickiej, Ukraina stała się areną walki o władzę między różnymi frakcjami politycznymi. Hetmanat, ustanowiony przez Pawła Skoropadskiego w kwietniu 1918 roku, był krótkotrwałym reżimem, który próbował wprowadzić monarchię opartą na tradycjach kozackich.

Hetmanat i Dyrektoriat

Rząd Centralnej Rady został obalony przez Pawła Skoropadskiego, który ustanowił Hetmanat, monarchię opartą na tradycjach kozackich, co miało na celu stworzenie silniejszego i bardziej zjednoczonego państwa. Hetmanat był wspierany przez Niemcy i Austro-Węgry, co pozwoliło na znaczące rozszerzenie terytorium Ukrainy, obejmującego większość współczesnych ziem ukraińskich, w tym Krym. Jednak elitarny charakter polityki Skoropadskiego zraził większość Ukraińców, co doprowadziło do kolejnego przewrotu i utworzenia Dyrektoriatu pod przewodnictwem Symona Petlury, który kontynuował walkę o ukraińską niepodległość. Petlura, jeden z najbardziej wpływowych liderów ukraińskiego ruchu narodowego, dążył do stworzenia demokratycznego i niezależnego państwa. Mimo licznych trudności i oporu ze strony zarówno bolszewików, jak i białych Rosjan, Dyrektoriat próbował utrzymać suwerenność Ukrainy.

Zachodnioukraińska Republika Ludowa i akt zjednoczenia

W terytoriach habsburskich, 9 kwietnia 1918 roku, Ukraińcy ogłosili niepodległość Zachodnioukraińskiej Republiki Ludowej, z jej stolicą we Lwowie, co było ważnym krokiem w historii ukraińskiego ruchu narodowego. Konstytucja tej republiki, uchwalona 13 listopada 1918 roku, definiowała jej terytoria, obejmujące Galicję, Bukowinę i Zakarpacie. 22 stycznia 1919 roku podpisano Akt Zjednoczenia, formalnie jednocząc Ukraińską Republikę Ludową i Zachodnioukraińską Republikę Ludową, co było pierwszym zjednoczeniem wszystkich ziem ukraińskich od XIII wieku. Mimo tej formalnej unifikacji, młode państwo zmagało się z wieloma problemami, w tym z brakiem międzynarodowego uznania i stałym zagrożeniem ze strony sąsiednich państw. Jednocześnie, wewnętrzne podziały polityczne i społeczne utrudniały skuteczne zarządzanie nowym państwem.

Inne ruchy niepodległościowe

Ukraińcy podejmowali próby utworzenia państw również poza granicami obecnej Ukrainy, co świadczy o szerokim zasięgu ukraińskiego ruchu niepodległościowego. Na Kubaniu, w styczniu 1918 roku, utworzono Kubańską Republikę Ludową, która dołączyła do Hetmanatu, a wielu Kozaków kubańskich walczyło w armii Ukraińskiej Republiki Ludowej. Na Dalekim Wschodzie, pod przewodnictwem Jurija Hłuszki, próbowano ustanowić ukraińskie państwo znane jako Zielona Ukraina (Zielony Klin), co świadczy o determinacji Ukraińców w dążeniu do niepodległości. Dodatkowo, na terenach północnego Kazachstanu i południowej Syberii, Ukraińcy dążyli do stworzenia państwa zwanego Szara Ukraina, a wzdłuż Wołgi podejmowano próby utworzenia Żółtej Ukrainy. Mimo że te inicjatywy nie przetrwały długo, były ważnym świadectwem ukraińskiej tożsamości i dążenia do wolności.

Okres sowiecki i represje

Po zakończeniu wojny domowej na terenie byłego imperium rosyjskiego, Ukraina została włączona do ZSRR jako Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka. Był to okres ciężkich represji, w tym Wielkiego Głodu (Hołodomoru) w latach 1932-1933, który był wynikiem polityki stalinowskiej. Miliony Ukraińców zginęły z głodu, co wzmocniło nastroje antyradzieckie i dążenie do niezależności.

II wojna światowa i powojenny opór

Podczas II wojny światowej Ukraina stała się jednym z głównych teatrów działań wojennych, a wiele miast zostało zniszczonych. Po wojnie ukraińscy nacjonaliści, w tym Ukraińska Powstańcza Armia (UPA), kontynuowali walkę przeciwko radzieckim władzom aż do lat 50-tych. Władze ZSRR stosowały brutalne represje wobec wszelkich przejawów niezależności, co jednak nie zgasiło dążenia Ukraińców do wolności.

Ruch niepodległościowy w latach 80-tych

Lata 80-te przyniosły nową falę dążeń niepodległościowych, które nasiliły się w okresie pieriestrojki i glasnosti. Organizacje takie jak Ruch Ludowy Ukrainy na rzecz Przebudowy (Rukh) odegrały kluczową rolę w mobilizowaniu społeczeństwa na rzecz niepodległości. W 1990 roku w Kijowie odbył się pierwszy zjazd Ruchu, który jednoznacznie opowiedział się za suwerennością Ukrainy.

Niepodległość Ukrainy w 1991 roku

W sierpniu 1991 roku, po nieudanym puczu moskiewskim, Ukraina ogłosiła niepodległość. 1 grudnia 1991 roku odbyło się referendum, w którym ponad 90% głosujących opowiedziało się za niezależnością. Ukraina stała się niezależnym państwem i została uznana przez społeczność międzynarodową.