Zdjęcie: Wikipedia

Łotewskie dyskusje o rozebraniu pomnika z czasów ZSRR

11-04-2022 09:14

Sprawa zburzenia pomnika "Wyzwolicielom radzieckiej Łotwy i Rygi od hitlerowskich najeźdźców" w Parku Zwycięstwa w Rydze była do tej pory wygodna dla obu stron sceny politycznej. Jednak nawet ci politycy, którzy od czasu do czasu głośno popierali plany demontażu pomnika, dawali do zrozumienia, że sprawa nie zostanie dokończona, ponieważ nie pozwala na to porozumienie łotewsko-rosyjskie.

Jak przypomniał na posiedzeniu Rihards Kols, przewodniczący Komisji Spraw Zagranicznych Saeimy, komisja nie może posunąć do przodu inicjatywy rozbiórki ze względu na międzynarodowe zobowiązania Łotwy. Czy sytuacja zmieniła się po brutalnych działaniach Rosji na Ukrainie? Posłowie nie potrafili odpowiedzieć na to pytanie i pozostawili tę kwestię Ministerstwu Sprawiedliwości.

Media łotewskie przypominają, że co roku 9 maja tysiące ludzi przychodzi złożyć kwiaty pod pomnikiem w Parku Zwycięstwa. Impreza stała się jednak czymś więcej niż tylko upamiętnieniem poległych. Dla sił politycznych zorientowanych na elektorat rosyjski jest to doskonała okazja do pozyskania zwolenników.  Uroczystości nabrały rozmachu, gdy burmistrzem Rygi został Nils Uszakow. 9 maja jest również okazją dla Kremla do rozpowszechniania swoich symboli i przesłania wśród społeczności rosyjskiej. Na przykład Władimir Linderman, twarz referendum w sprawie uczynienia rosyjskiego drugim językiem państwowym na Łotwie, w 2014 roku przybył pod pomnik 9 maja z flagą samozwańczej Donieckiej Republiki Ludowej.

Inicjatywy zmierzające do demontażu pomnika za każdym razem kończą się na prawnikach. Rozbiórkę pomnika uniemożliwia umowa między Rosją a Łotwą o ochronie socjalnej rosyjskich emerytów wojskowych. Została ona podpisana w Moskwie w kwietniu 1994 roku, wraz z innymi porozumieniami przewidującymi wycofanie wojsk rosyjskich i określającymi status stacji radarowej Skrunda.

Artykuł 13 Układu Moskiewskiego stanowi, że Łotwa zapewni opiekę i konserwację obiektów upamiętnienia i miejsc masowego pochówku. Obowiązek ten nie istnieje na przykład na Litwie i w Estonii. Biorąc pod uwagę, że minister sprawiedliwości Jānis Bordāns również mówił o demontażu pomnika kilka dni po wybuchu wojny na Ukrainie, deputowani komisji polecili ministerstwu zaproponować rozwiązania dotyczące usunięcia pomnika. Według ministra, eksperci przygotowują co najmniej trzy możliwe rozwiązania.

Ineta Ziemele, sędzia Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, powiedziała w wywiadzie, że zobowiązania międzynarodowe mogą być różnie postrzegane w czasie wojny: "Ponieważ ten pomnik w sposób jasny i wyraźny przedstawia armię radziecką, a armia Federacji Rosyjskiej, która teraz atakuje i zabija cywilów na Ukrainie, jest w rzeczywistości spadkobierczynią armii radzieckiej, to ten pomnik oznacza agresora". Wezwała do przyjrzenia się praktyce prawa międzynarodowego, która pozwala na rewizję umów międzynarodowych.

Ale kwestia demontażu pomnika w Parku Zwycięstwa nie jest tylko kwestią prawną. posłanka Krista Baumane, zwróciła uwagę w Komisji Spraw Zagranicznych, że manipulacje przy pomniku zwiększą napięcia w społeczeństwie. O tym również mówi socjolog z Uniwersytetu Łotewskiego Mārtiņš Kaprāns.  "Ludzie myślą, że teraz zburzymy pomnik i ten symbol zniknie. Symbol jest obecny w głowie, nie jest nim stojący tam blok kamienny. To usunięcie w żaden sposób nie rozwiązuje problemu, że Łotwa ma różne wspomnienia społeczne, że Łotwa ma różne postrzeganie historii, ale praktyczne konsekwencje są o wiele bardziej dalekosiężne dla naszych stosunków etnicznych tutaj na Łotwie" - mówi Kaprāns.