Zdjęcie: Telegram

Co dalej z władzą w Gagauzji po aresztowaniu baszkan?

01-04-2025 11:06

Aresztowanie Evghenii Guțul, baszkan Gagauzji, to bezprecedensowy przypadek w historii autonomii. Zatrzymana 25 marca na lotnisku w Kiszyniowie, oskarżona jest o nielegalne finansowanie partii i kampanii wyborczej. Sąd zdecydował o jej areszcie na 20 dni, a kolejne decyzje mogą wydłużyć ten okres nawet do roku. Wobec tej sytuacji pojawiły się różne scenariusze dotyczące przyszłego zarządzania autonomią, które rozważają mołdawskie media.

Najbardziej radykalny i nierealistyczny scenariusz zakłada wprowadzenie przez Kiszyniów zarządu zewnętrznego. Sama Guțul ostrzegła mieszkańców Gagauzji, że „Kiszyniów zamierza wprowadzić stan wyjątkowy i mianować na czele autonomii kogoś, kto zdradził interesy narodu gagauskiego”. Jednak zgodnie z obowiązującym prawem, Gagauzja nie przewiduje takiego rozwiązania – autonomia jest zarządzana zgodnie z lokalnym statutem i wybieranym w powszechnych wyborach baszkanem.

Realnym rozwiązaniem jest tymczasowe przejęcie obowiązków przez pierwszego zastępcę, którym jest Ilia Uzun. „Nie należy wierzyć pogłoskom o mianowaniu przez Kiszyniów nowego baszkana – jest to sprzeczne z prawem” – podkreślił deputowany Aleksander Tarnawski. Innym, choć mało prawdopodobnym rozwiązaniem, jest procedura wotum nieufności wobec rządu autonomii. Deputowani Zgromadzenia Ludowego Gagauzji (NSG) Aleksander Tarnawski i Michaił Żelezogło przedstawili taką inicjatywę, jednak potrzebne jest poparcie co najmniej 11 z 35 deputowanych. Głosowanie nad takim wotum doprowadziłoby do rozwiązania rządu autonomii, ale nie wpłynęłoby na mandat baszkana.

Najbardziej prawdopodobnym scenariuszem jest jednak odwołanie Guțul w przypadku skazania jej przez sąd. Zgodnie z przepisami, wyrok skazujący automatycznie prowadzi do odwołania, bez konieczności podejmowania dodatkowych decyzji przez NSG. Wówczas w ciągu trzech miesięcy musiałyby się odbyć nowe wybory na stanowisko baszkana. Jeśli jednak zostanie uniewinniona przed końcem kadencji w 2027 roku, powróci na stanowisko.

Guțul została wybrana wiosną 2023 roku przy wsparciu zbiegłego oligarchy Ilana Sora, skazanego w Mołdawii na 15 lat więzienia za defraudację miliarda dolarów. Oskarżenia wobec niej dotyczą dwóch spraw: przyjęcia niemal 10 milionów lei od grupy przestępczej na finansowanie partii oraz fałszowania dokumentów w celu ukrycia nielegalnych źródeł finansowania kampanii wyborczej. Pierwsza sprawa jest już w sądzie, a wyrok może zapaść latem. Druga wciąż jest na etapie śledztwa.

Sprawa Guțul wpisuje się w szerszy kontekst działań wobec polityków związanych z ugrupowaniem „Pobieda”, które uważane jest za kontynuację działalności zakazanej Partii Sor. Dwaj inni politycy tej grupy – Aleksander Nesterowski i Irina Lozowan – zostali już skazani na wieloletnie kary więzienia i są poszukiwani międzynarodowymi listami gończymi. Jeśli sprawa Guțul podąży tym samym torem, Gagauzję czeka przyspieszona kampania wyborcza na nowego lidera autonomii.