Zdjęcie: Wikipedia

35 rocznica Bałtyckiego Łańcucha

23-08-2024 09:26

Dzisiaj przypada 35. rocznica Bałtyckiego łańcucha, masowej demonstracji z 23 sierpnia 1989 r., podczas której dwa miliony ludzi utworzyło ponad 670-kilometrowy łańcuch ludzki przez Estonię, Łotwę i Litwę, protestując przeciwko trwającej sowieckiej okupacji i zwracając uwagę całego świata na ich walkę o wolność.

23 sierpnia 1939 roku nazistowskie Niemcy i Związek Radziecki podpisały traktat o nieagresji, powszechnie znany jako pakt Ribbentrop-Mołotow. Tajne protokoły paktu podzieliły między siebie Polskę, Litwę, Łotwę, Estonię, Finlandię i Rumunię, co doprowadziło do okupacji i aneksji krajów bałtyckich przez Związek Radziecki niecały rok później. W latach 80 dzień 23 sierpnia zaczął być obchodzony jako Dzień Czarnej Wstążki z inicjatywy społeczności i organizacji emigracyjnych w Kanadzie i innych krajach Zachodu. Do 1987 r. Dzień Czarnej Wstążki i protesty rozprzestrzeniły się na kraje bałtyckie, a w kontekście polityki głasnosti i pierestrojki Michaiła Gorbaczowa w Związku Radzieckim, protesty te zostały po raz pierwszy oficjalnie usankcjonowane przez władze radzieckie rok później.

Wciąż znajdująca się pod sowiecką okupacją Estonia po raz pierwszy przyjęła deklarację suwerenności w listopadzie 1988 roku, Litwa poszła w jej ślady w maju 1989 roku, a Łotwa w lipcu tego samego roku. Pomimo tych przełomowych działań, kraje bałtyckie wciąż nie były wolne.

Chociaż dokładne pochodzenie pomysłu utworzenia ludzkiego łańcucha pozostaje niewyjaśnione, kilka źródeł przypisuje tę decyzję trójstronnemu spotkaniu Estonii, Łotwy i Litwy, które odbyło się w Parnawie 15 lipca; oficjalne porozumienie zostało podpisane w Kiesi (Cesis) na Łotwie 12 sierpnia 1989 r. Organizatorzy wyznaczyli trasę przez Estonię, Łotwę i Litwę, łączącą stolice Tallinn, Rygę i Wilno. Zostały zorganizowane autobusy, które miały pomóc w transporcie uczestników do wyznaczonych miejsc na trasie, w celu zapewnienia, że nie będzie żadnych przerw w łańcuchu.

W środę 23 sierpnia uczestnicy Bałtyckiego łańcucha udali się na wyznaczone pozycje na trasie liczącej ponad 670 kilometrów, niosąc radia, flagi Estonii, Łotwy i Litwy oraz transparenty.  O 19:00 czasu lokalnego, uczestnicy trzymali się za ręce przez 15 minut, tworząc niemal ciągły łańcuch ludzki rozciągający się na ponad 600 kilometrów przez kraje bałtyckie. Choć są różne szacunki, następnego dnia podano, że w Bałtyckim łańcuchu wzięło udział około 700 000 Estończyków i milion Litwinów oraz 400 000 Łotyszy, co daje łącznie ponad dwa miliony uczestników.

Wysiłki na rzecz przywrócenia i przywrócenia niepodległości trzech krajów trwały etapami, 11 marca 1990 r., siedem miesięcy po Bałtyckim łańcuchu, Litwa ogłosiła przywrócenie niepodległości. Łotwa poszła w jej ślady 4 maja tego samego roku, a Estonia 20 sierpnia 1991 r. Dokumentacja Bałtyckiego łańcucha została wpisana na Listę Pamięci Świata UNESCO w 2009 r. W tym samym roku Parlament Europejski przyjął rezolucję uznającą dzień 23 sierpnia za Europejski Dzień Pamięci Ofiar Wszystkich Reżimów Totalitarnych i Autorytarnych.