Zdjęcie: ivbogdan.com Flickr

15 mln Ukraińców będzie potrzebowało wsparcia psychologicznego

10-10-2023 15:00

Z okazji przypadającego dzisiaj Dnia Zdrowia Psychicznego, który  obchodzony jest od 1992 roku, jako inicjatywa Światowej Federacji Zdrowia Psychicznego., publikujemy artykuł naszego warszawskiego współpracownika Damiana Kujawy. Artykuł dotyczy sytuacji psychologicznej Ukraińców, których dotknęły bezpośrednio skutki pełnoskalowej inwazji rosyjskiej.

Autor: Damian Kujawa

Wiktor Liaszko (minister zdrowia Ukrainy w 2022 roku) powiedział, że około 15 mln Ukraińców będzie potrzebowało wsparcia psychologicznego w związku z traumatycznymi przeżyciami wywołanymi wojną z Rosją, a około 3-4 mln tych osób będzie potrzebowało leczenia i leków - minister powiedział to podczas narady na temat stworzenia narodowego programu zdrowia psychicznego.

Z każdym dniem liczba ludzi, którzy będą odczuwać skutki (wojny) na swoim zdrowiu psychicznym, będzie rosnąć. Nawet tych, którym udało się stabilnie przetrwać pierwsze miesiące wojny, czeka mentalne wyczerpanie, bo przyzwyczajenie do ciągłego przebywania w warunkach wojny też może mieć negatywny wpływ na zdrowie psychiczne

Liaszko dodał, że zaburzenia psychiczne mają wpływ na wzrost liczby chorób wieńcowych, cukrzycy, artretyzmu, astmy, a także chorób onkologicznych. Ponad 50 proc. osób z zaburzeniami psychicznymi (4 razy więcej niż ogół populacji) cierpi też na zaburzenia snu. W przypadku depresji ryzyko śmierci na raka wzrasta o 50 proc., a chorób serca o 67 procent.

Niedawne badanie ONZ wykazało, że Ukraińcy uważają, że wojna miała największy wpływ na ich zdrowie psychiczne. Wpływ konfliktu na zdrowie psychiczne jest zjawiskiem szeroko badanym i będzie dotykać Ukraińców przez dziesięciolecia, jednak zdrowiu psychicznemu nie poświęca się tyle uwagi ani zasobów, na jakie zasługuje.

Z raportu, który został opublikowany w kwietniu, wynika, że rozkład geograficzny obciążeń związanych ze zdrowiem psychicznym i czynniki je stojące za tym obciążeniem są niejednorodne. Populacje w regionach najbardziej dotkniętych przez rosyjskie ataki będą prawdopodobnie najbardziej potrzebować psychicznej opieki zdrowotnej. Około 67% uchodźców wewnętrznych pochodzi ze wschodniej Ukrainy, a liczba ta wzrosła o 77% od marca do sierpnia 2022 r., odzwierciedlając sytuację wojny w tym regionie. Z drugiej strony, wewnętrzne przesiedlenia osób z północnej i środkowej Ukrainy stale spadały w tym okresie, wskazując na malejącą koncentrację starć w tych regionach.

Tymczasem w warunkach wojennych, około 2,5% (lub 6,25 USD na mieszkańca) wydatków na opiekę zdrowotną Ukraina przeznacza na zdrowie psychiczne. Wprawdzie osoby cierpiące na zaburzenia psychiczne mają prawo do opieki stacjonarnej w szpitalach psychiatrycznych i psychoneurologicznych i mogą otrzymać darmowe lub zniżkowe leki, to jednak niedofinansowanie powoduje, że usługi środowiskowe są ograniczone.

Liczba ukraińskich psychologów jest stosunkowo niska i wynosi 1 na 100 000 osób, a pracownicy socjalni są praktycznie nieobecni - 0,3 na 100 000 osób. Ponadto brakuje opieki psychiatrycznej dla dzieci, ponieważ jest tylko 339 psychiatrów dziecięcych, a tylko 8,5% Ukraińców korzystających z opieki psychiatrycznej według stanu na 2021 r. było w wieku do 17 lat. Konflikt trwający od 2014 r. i pandemia już spowodowały niedobór specjalistów w dziedzinie zdrowia psychicznego, zwłaszcza na obszarach dotkniętych starciami, gdzie usługi są ograniczone i często niedostępne.

Mimo ciężkiej sytuacji wnioski z raportu są optymistyczne.   Programy pomocowe powinny koncentrować się na czynnikach wpływających na obciążenie zdrowia psychicznego każdej z grup, która w różnym stopniu odczuła skutki wojny, przy jednoczesnym zrozumieniu, że znaczna część reakcji depresyjnych lub lękowych na te czynniki jest całkowicie naturalna. 

Raport zauważa również, że mieszkańcy Ukrainy opracowali różne sposoby radzenia sobie z wpływem inwazji na ich zdrowie psychiczne, takie jak wolontariat, szukanie wsparcia u przyjaciół i rodziny oraz korzystanie z narzędzi cyfrowych w celu wspierania zdrowia psychicznego.

W miarę jak Ukraina przechodzi z obecnej fazy pomocy humanitarnej do odbudowy, obietnica poprawy opieki zdrowotnej zapoczątkowana w ciągu ostatnich 10 lat może się ziścić. Dzięki wsparciu w odbudowie, w tym działalności międzynarodowych organizacji pomocowych, Ukraina będzie w stanie zbudować wysoce skuteczny system opieki psychiatrycznej i możliwość odbudowy kapitału ludzkiego, zapewniając zdrową populację na przyszłość.