Ukraińscy uchodźcy i weterani w obliczu zmian

Według oficjalnego komunikatu, ponad 6,9 miliona obywateli Ukrainy opuściło kraj w wyniku rosyjskiej inwazji. Choć wielu z nich zaadaptowało się za granicą, kwestia ich powrotu do ojczyzny staje się priorytetem państwowym. Jak zauważył rzecznik praw obywatelskich Dmytro Łubiniec, „wszyscy oni mają prawo do ochrony i wsparcia”. Sekretariat Rzecznika przeprowadził w 2024 roku szeroko zakrojone badanie, obejmujące ponad cztery tysiące uchodźców.

Wyniki posłużyły do stworzenia raportu zawierającego konkretne rekomendacje dla rządu – od kwestii ochrony praw emigrantów po działania wspierające ich powrót i reintegrację społeczną. Mimo to tylko 25% respondentów deklaruje chęć powrotu w najbliższym czasie, podczas gdy 38% nie planuje wracać wcale. Kluczowe warunki, które mogłyby wpłynąć na ich decyzję, to zakończenie działań wojennych, dostępność pracy oraz możliwość uzyskania mieszkania. „To nie tylko sprawa demograficzna – to kwestia przyszłości naszego kraju” – podkreślił Łubiniec, apelując o systemowe programy zatrudnienia, pomocy psychologicznej i zachowania tożsamości kulturowej dla emigracji.

Równocześnie Ukraina stoi przed kolejnym wyzwaniem – integracją weteranów wojennych w życie cywilne. Jak zauważa Anastazja Selianinowa z Funduszu Weteranów, byli żołnierze często zmagają się z problemami zdrowotnymi, trudnościami emocjonalnymi i niskim wynagrodzeniem, które nie odpowiada ich potrzebom, co sprawia, że porzucają pierwszą pracę po służbie. Minister ds. weteranów Natalia Kałmykowa poinformowała o aktywnym wdrażaniu programów przekwalifikowania i wsparcia zawodowego: „Opłacamy naukę i zdobycie nowych kwalifikacji przez weteranów. Zachęcam wszystkich do korzystania z tej możliwości”.

Dodatkowo, rozwijany jest program „biznes przyjazny weteranom”, który dotąd poparło już 100 firm. „Zatrudnianie weteranów to nie dobroczynność, to wymóg czasu” – zaznaczyła Kałmykowa. W jej resorcie 40% pracowników to osoby związane z wojskiem. W całym kraju działa 1400 specjalistów wspierających weteranów w ponad 900 gminach. Premier Denys Szmyhal dodał, że niemal 2000 byłych żołnierzy i ich rodzin otworzyło już własny biznes dzięki wsparciu grantowemu.

Państwo ukraińskie, przy współpracy z partnerami zagranicznymi, planuje też dalsze działania, m.in. wydłużenie tymczasowej ochrony w UE dla swoich obywateli. Jak zaznaczył Łubiniec, „prawa naszych obywateli nie kończą się na granicy”. Dopiero połączenie wysiłków rządu, organizacji międzynarodowych i społeczeństwa obywatelskiego może zapewnić Ukraińcom – zarówno tym na emigracji, jak i powracającym – poczucie bezpieczeństwa i godności.