Sytuacja językowa na Ukrainie: niepokojące wyniki badania

Jak podaje portal "Hromadske", Serhij Syrotenko, zastępca szefa Sekretariatu Rzecznika ds. ochrony języka państwowego, zwraca uwagę, że sytuacja językowa w szkołach Kijowa jest niepokojąca, co potwierdzają wyniki najnowszego badania. Badanie objęło 124 placówki edukacyjne w różnych regionach Ukrainy i zostało przeprowadzone we współpracy z Państwową Służbą Jakości Edukacji oraz Centrum Analiz Edukacyjnych przy Ministerstwie Oświaty.

W badaniu anonimowo uczestniczyli uczniowie powyżej 14 roku życia, ich rodzice i nauczyciele. Wyniki wskazują, że ogólnokrajowo stosowanie języka ukraińskiego w szkołach stopniowo rośnie, zwłaszcza podczas lekcji, choć nie osiągnęło jeszcze poziomu z 2023 roku. Jednocześnie w domach, w kontaktach nieformalnych i w pracy rodzice i dzieci coraz częściej używają języka rosyjskiego.

Szczególnie niepokojąca jest sytuacja w Kijowie, gdzie proces ukrainizacji jest tymczasowy, a rosyjski język przestał być postrzegany jako nieodpowiedni. Choć od 2022 roku do Rzecznika wpływa wiele skarg dotyczących naruszeń językowych, jedynie niewielka ich część dotyczy szkół. Syrotenko wyjaśnia, że ograniczona liczba zgłoszeń wynika z relacji między nauczycielami, uczniami i rodzicami oraz niskiej świadomości obywateli o przysługujących im prawach.

W przypadkach stwierdzonych naruszeń przeprowadzane są kontrole, a jeśli potwierdzone zostanie użycie rosyjskiego podczas lekcji lub rekomendowanie rosyjskojęzycznych materiałów, nakładane są kary finansowe od 3 400 do 11 900 hrywien. Dotyczy to zarówno nauczycieli, jak i personelu pomocniczego, jeśli tworzą rosyjskojęzyczne środowisko w szkole.

Badanie pokazuje również, że choć większość uczniów, rodziców i nauczycieli deklaruje język ukraiński jako ojczysty, w praktyce często używają rosyjskiego. Najczęściej wskazywano przyzwyczajenia rodzinne, niedoskonałą znajomość ukraińskiego oraz wpływ otoczenia, które postrzega język państwowy jako mniej naturalny w codziennej komunikacji. W Kijowie problem jest szczególnie istotny, ponieważ stan edukacji w stolicy może wpływać na językowe trendy w całym kraju.

Syrotenko podkreśla, że język ukraiński w edukacji jest elementem bezpieczeństwa narodowego. Wzmocnienie jego roli w szkołach i w pozaszkolnych formach edukacji, takich jak kursy, sekcje sportowe czy zajęcia dodatkowe, ma kluczowe znaczenie dla kształtowania tożsamości narodowej młodego pokolenia. Projekty ustaw oraz rządowe programy wsparcia języka ukraińskiego mają tworzyć prawne i finansowe podstawy dla rozwijania ukraińskojęzycznego środowiska, choć obecnie ich realizacja jest ograniczona przez brak dedykowanych środków.

Rzecznik wskazuje, że działania jego biura mają przede wszystkim charakter monitorujący i kontrolny. Informowanie społeczeństwa i władz o tendencjach w funkcjonowaniu języka państwowego ma wywołać odpowiednią reakcję instytucji państwowych i obywateli. Priorytetem pozostaje poszerzenie stosowania języka ukraińskiego w edukacji i zwiększenie odpowiedzialności za jego naruszenia.