ONZ o łamaniu praw obywatelskich na Białorusi

Międzynarodowe raporty coraz wyraźniej ukazują pogarszającą się sytuację praw człowieka na Białorusi. Najnowszy dokument przygotowany przez specjalnego sprawozdawcę ONZ, Nielsa Muižnieksa, obejmuje okres od kwietnia 2024 do marca 2025 roku i podkreśla, że nie widać żadnych oznak poprawy w zakresie swobód obywatelskich i politycznych. Zwraca on uwagę, że lutowe wybory prezydenckie odbyły się z naruszeniem artykułu 25 Międzynarodowego Paktu Praw Obywatelskich i Politycznych, a państwo „poważnie ograniczyło prawo obywateli do udziału w wyborach i wolnego wyboru swoich przedstawicieli”.

Raport opisuje systematyczne represje wobec opozycji, dziennikarzy i aktywistów zarówno w kraju, jak i za granicą. Białorusini, którzy wyemigrowali po brutalnych wydarzeniach z 2020 roku, są dziś ofiarami prześladowań prowadzonych poza granicami kraju – w tym procesów zaocznych i konfiskaty mienia. W kraju dominuje atmosfera strachu i autocenzury, a informacje o nieludzkim traktowaniu więźniów, bezterminowym uwięzieniu i przymusowym leczeniu psychiatrycznym są coraz częstsze. Z kolei osoby, które opuściły więzienia, wciąż nie odzyskują pełni praw i nadal żyją w izolacji. Muižnieks pisze o brutalności władz i „bezwzględnych represjach, które dotykają ludzi za czyny sprzed pięciu lat, w tym za solidarność z prześladowanymi”.

Pomimo ułaskawienia ponad 200 więźniów politycznych, liczba osób pozbawionych wolności z powodów politycznych pozostaje wysoka, a metody represji stają się coraz bardziej wyrafinowane. Dotykają one także rodzin osób uznanych za nielojalne wobec państwa.. W obliczu tej sytuacji specjalny sprawozdawca ONZ wezwał władze białoruskie do zaprzestania represji, natychmiastowego uwolnienia i rehabilitacji wszystkich więźniów politycznych, przeprowadzenia niezależnych śledztw w sprawie tortur oraz śmierci w aresztach, anulowania artykułu 411 kodeksu karnego, zakończenia prześladowań rodzin osób przebywających na emigracji oraz przywrócenia ich majątku. Szczególne znaczenie mają również apele o respektowanie podstawowych praw człowieka i przywrócenie Białorusinom za granicą prawa do udziału w wyborach.

Równocześnie na arenie międzynarodowej Białoruś wystąpiła wspólnie z krajami takimi jak Wenezuela, Iran czy Rosja na sesji komisji ONZ ds. zapobiegania przestępczości w Wiedniu, skarżąc się na „jednostronne środki przymusu” jako przeszkodę w międzynarodowej współpracy wymiaru sprawiedliwości. Wskazano, że ograniczenia te utrudniają wymianę danych operacyjnych, odzyskiwanie majątku, ekstradycje i realizację wspólnych operacji śledczych, a także „osłabiają fundamenty prawne współpracy międzynarodowej”.