geopolityka • gospodarka • społeczeństwo • kultura • historia • Białoruś • Estonia • Litwa • Łotwa • Mołdawia • Obwód Królewiecki • Ukraina • Trójmorze • Trójkąt Lubelski
Zdjęcie: Wikipedia
16-08-2025 12:00
Na Ukrainie narasta problem zadłużenia wobec osób poszkodowanych w wyniku katastrofy czarnobylskiej z 1986 roku. Zaległości z tytułu wypłat emerytalnych i świadczeń przekroczyły już 17,6 miliarda hrywien, a całkowita suma zobowiązań państwa wobec wszystkich grup uprawnionych sięga ponad 83 miliardów. Rząd podkreśla, że realizacja tych wypłat uzależniona jest od możliwości finansowych budżetu, który w warunkach wojny jest poważnie ograniczony. Choć na 2025 rok przewidziano ponad dwa miliardy hrywien na wsparcie dawnych mieszkańców Czarnobyla, faktyczne potrzeby są prawie dwukrotnie większe. Coraz częściej konieczne staje się korzystanie z pomocy międzynarodowej, m.in. ze strony Banku Światowego.
Jednocześnie system świadczeń staje się coraz bardziej problematyczny. W ostatnich latach ujawniono liczne nadużycia – zdarzały się przypadki, gdy w jednym domu rejestrowano dziesiątki osób, które nigdy tam nie mieszkały. Zjawisko to szczególnie nasiliło się po 2022 roku, a obecnie w dokumentach widnieje już 125 tysięcy osób jako mieszkańców strefy czarnobylskiej. Ich utrzymanie kosztuje państwo około 15 miliardów hrywien rocznie, co rodzi pytania o sens dalszego utrzymywania takiej praktyki.
Sytuację komplikuje fakt, że granice skażonych obszarów ustalono jeszcze w czasach sowieckich i mimo że poziom promieniowania znacząco spadł, system stref pozostaje niemal niezmieniony. Podział na trzy kategorie – od strefy wykluczenia, przez obszary obowiązkowego wysiedlenia, po tereny dobrowolnego przesiedlenia – wciąż decyduje o tym, kto ma prawo do dopłat i innych form wsparcia. Eksperci przypominają jednak, że ostatnie kompleksowe badania radiacyjne przeprowadzono ponad dekadę temu i już wtedy zalecano zmniejszenie obszarów skażenia. Nowe pomiary rozpoczęto dopiero wiosną 2025 roku i mają one objąć blisko dwieście miejscowości.
Skala problemu jest szczególnie widoczna na północy Ukrainy, gdzie skażenie po katastrofie dotknęło aż dwanaście obwodów. Najbardziej ucierpiały rejony Kijowa, Żytomierza, Czernihowa i Równego. W samym obwodzie żytomierskim do strefy obowiązkowego wysiedlenia zaliczono 63 miejscowości, a do strefy dobrowolnego przesiedlenia ponad 300. Mimo że obecne poziomy promieniowania są tam wielokrotnie niższe niż w latach osiemdziesiątych, mieszkańcy wciąż mają ograniczone możliwości prowadzenia działalności gospodarczej i pozostają zależni od państwowych dopłat.
Nierozwiązane od dziesięcioleci zadłużenie i archaiczny system świadczeń prowadzą dziś do narastających napięć społecznych. Mieszkańcy protestują przeciw ograniczeniom w wypłatach, a politycy unikają decyzji, które mogłyby wywołać niezadowolenie wyborców. Jednocześnie naukowcy podkreślają, że od katastrofy minęło już prawie czterdzieści lat, a dawki promieniowania na większości terenów znacząco się obniżyły. Ich zdaniem konieczne jest dostosowanie przepisów do współczesnych warunków, aby wsparcie trafiało do osób faktycznie poszkodowanych, a system nie generował coraz większych kosztów i nieuzasadnionych roszczeń.
